https://www.naiz.eus/eu/actualidad/noticia/20200420/el-escultor-joxe-ulibarrena-ha-muerto

Joxe Ulibarrena eskultore eta etnografoa hil egin da. Euskal etniako ikasle sutsua, Nafarroaren maitalea eta talentu handiko artista, Azkoienen jaio zen 1924an. Alderdi faxistak bere aita hil zuen hamaika urte zituenean. Duela hamarkada batzuetatik, bere bizitza Ollo haranarekin lotuta zegoen, non Arteta herrian Museo Etnografikoa sortu zuen.

Jorge Oteizak Ulibarrenaren etxean bilatzen zuen babesa, arnasa behar zuenean. Aldi horietako batean, Oteitza dibagatzen ari zela, Azkoienekoak hitzaldia moztu zion, esanez: "Aizu, Jorge, egia esan, eskulturaz pilo bat dakizu. Bat egitea lortzen duzun egunean erakutsi beharko didazu, egiten badakizula ikus dezadan ".

Ulibarrenak inoiz ez zion haur handi bat izateari utzi, eta erraz egiten zuen barre. Eta artisau gisa, Oteitzari mila buelta eman zizkion beti. Oteizari eta Txillidari barre asko egiten zien. Euskal artearen topaketa horietan ezagutu zituen. Kontatu ohi zuen, halaber, nola, behin batean, Oteitzaren eta Txillidaren bikoteek, borroka batean nahasirik, ileetatik tiraka bukatu zuten, bata besteari senarrak besteari kopiatzen ziola leporatuz.

Azkoienekoak, beharbada Artetakoak esan beharko genuke, ez zion inori kopiatu. Eta, aldi berean, oso zaila zen berari kopiatzea. Bere lanak agian ez du beste bienak adina iraungo, berari materiala berdin zitzaiolako. Gauza bera egiten zuen egurrean edo kartoian. Ez zitzaion axola irautea. Horretaz ere barre egiten zuen.

Irauteko tematu zena, Nabarrako erresuma izan zenaren oroimena izan zen (hala idazten zuen berak). Artetako bere museoan, antzinako jostailuen artean, Hermilio Olorizekoaren "Foru auziaren" faksimile kopiak zituen. Museoa, formalki, Don Pedro de Nabarra Mariscal Fundazioarena zen.

Nafarroako kulturak bizirik irauteko bere borroka titanikoa izan zen. Artetako museoan, adibidez, Eunateko kristo erromanikoa dago. Sitsak eta karkomak jan zuten, baina salbatu egin zuen auto baten koipe zaharrez igurtziz. Goiaren margolana eta Picasso txiki bat ere bazituen. Bai, Azkoienekoak Picasso ere ezagutu zuen. Malagatarrak marrazki hori bere eskultura batengatik aldatu zion, haren irrikaz zegoelako.

Ulibarrena, gainera, iskanbilazalea zen. Txapel handi batekin eta kapa batekin aurkeztu zen entzunaldi batera, non errege espainiarra zegoen. Bere helburua protokolokoak bere bila joatea zen eta erantzuna prest zeukan: nafar bat Jainkoaren aurrean bakarrik kentzen duela txapela eta, gainera, Jainkorik ez dagoela.

Venezuelara ere joan zuen, birjina bat zizelkatzeko agindu ziotenean, eta berak handi bat zizelkatu zuen. Baina arazoa ez zen tamaina izan, baizik eta indiarren aurpegia jarri ziola. Lana enkargatu zionari ez zitzaion batere gustatu. Ulibarrenak, honela erantzun zion: birjina zuri-zuriak zizelkatzea zela ohikoena, birjina horrela ezin izan zela izan jakinda; beraz zilegi zela birjina indigena zizelkatzea.

Eskultoreak, noski, Venezuela erbestean ezagutu zuen. Erbestea are luzeagoa izan zen bere seme Odon zaharrarentzat, auzolanaren kontzeptuan euskal nazioaren zentzua aurkitu nahian jarraitu baitzituen bere urratsak.

Ulibarrenari, beste ezeren gainetik, herria interesatzen zitzaion, eguneroko jendea, gorde eta marrazten saiatu zen euskal etnia. Berak artea  koilaroi landuei begira aurkitzen zuen, edo ate zaharretako apaingarri geometrikoetan, edo uztai zein lanabesetan. Beti bezala, zizelkari itzela izan zen, zahartzaroan ere, eta kontzeptu estetiko horiek bere eskulturetara eramateaz arduratu zen.

Ulibarrenaren eskultura bat Sartagudako memoriaren parkean koroatzen duena da. Fusilatuak izan ondoren, balek zulatuta elkar besarkatzen duten hiru irudi irudikatzen ditu. Edo antzeko beste bat Gazteluko itzulian tropel batek fusilatu zuen emakume talde bat, hiltzear zeudela elkar besarkatu zirenak. Bere aita ere fusilatu zutenez berarentzat oso gai berezia zen baina fusilatuen eskultura horietan ez da bere aita agertzen.

Noaingo gudua irudikatzen duen Garinoaingo haritz zizelkatua eta Altsasuko intxaurrondoa oroitzen dituen eskultura ere bereak dira, eta baita bere jaioterrian, Azkoienen, Ermandadea izenburua duen eskultura bezala.

Lerro hauek azkarregi eta arimak hautsita idazten dituenak badaki, eskultoreak aitortu egin ziolako, behin Gobernuari birjina erromaniko bat saldu ziola, berak zizelkatua, eta beste irudi batzuen besoak eta hankak jarri zizkiola adituak despistatzeko. Trebetasun handia zuen horretarako. Nahiago nuke norbaitek sekretu hori argituko balu, eta ezkutuan dagoen azken obra hori azkenean agerian geratuko balitz. Azken bihurrikeria hori.

Esculpiendo la historia . Joxe Ulibarrena. 

https://www.youtube.com/watch?v=DGmjcI2b0Sw&feature=youtu.be